Mogućnost rane selekcije crnih topola (Section Aigeiros) za proizvodnju biomase na osnovu njihovih anatomskih i fizioloških svojstava
Autor za korespodenciju:
Izvod
U novije vreme proizvodnja biomase za energiju u kratkim turnusima ima sve veći značaj. Od svih vrsta drveća u Evropi u umerenoj klimatskoj zoni topole predstavljaju realno najperspektivnije vrste za proizvodnju biomase jer se odlikuju brzim rastom, a veoma jednostavno se vegetativno razmnožavaju. U Institutu za topolarstvo i vanšumsko zelenilo u okviru šireg oplemenjivačkog programa pažnja se posvećuje i stvaranju novih brzorastućih sorti topola koje se mogu koristiti u zasadima za proizvodnju biomase. U okviru toga jedan od osnovnih ciljeva je i ubrzanje postupka selekcije, odnosno skraćenje vremena od stvaranja do uvođenja klona u proizvodnju. Zbog toga se istražuju različite anatomske i fiziološke karakteristike bilnjih organa odnosno strukturno-funkcionalne veze kako bi se prepoznao genotip brzog rasta. U radu su prikazani rezultati istraživanja neto fotosinteze, lisne površine, broja stoma, kao i prečnici, visine i proizvedena biomasa jednogodišnjih ožiljenica klonova topola sledeće taksonomske pripadnosti Populus nigra L., Populus x euramericana (Dode) Guinier i Populus deltoides Bartr. Rezultati su pokazali da u pogledu istraživanih parametara postoji visok interklonalni varijabilitet, kao i statistički visoko signifikantne razlike. Najveće vrednosti intenziteta fotosinteze, broja stoma, lisne površine, prečnika i visina kao i biomasu u proseku su imali klonovi američke crne topole (P. deltoides), zatim klonovi evroameričkih topola (P. x euramericana), a najmanje klonovi domaće crne topole (P. nigra). Dobijeni su visoki koeficijenti korelacije između intenziteta fotosinteze i proizvedene biomase; broja stoma na licu lista i biomase kao i lisne površine i biomase što upućuje na mogućnost korišćenja ovih fizioloških parametara u ranoj selekciji na proizvodnju biomase i bujnost rasta. Rezultati hijerarhijske klaster analize (Euclidean distance) su pokazali da postoji visoka tendencija grupisanja klonova prema speciesima kojima pripadaju. Utvrđeno je da postoji znatan varijabilitet između ispitivanih klonova unutar speciesa, te postoji mogućnost korišćenja nekih fizioloških parametara u individualnoj selekciji genotipova kao i za izbor roditeljskih parova pri oplemenjivanju hibridizacijom.
Ključne reči: topole, selekcija, biomasa